Op 23 juni wordt wereldwijd aandacht besteed aan Internationale Weduwendag. In het kader van deze dag vond er vorig jaar in het Troostcafé een gesprek plaats tussen Ina Frankfort, Moon Wolters en Jacqueline Schoenmakers. Tijdens dit gesprek deelden ze ervaringen over het verlies dat ze hebben meegemaakt en waar ze steun aan ondervonden. Hieronder kun je het openhartige interview teruglezen.
23 juni 2022
Moon en Jacqueline hebben ruim tien jaar samengewerkt en kennen elkaar goed. Moon (71) heeft ongeveer een jaar geleden haar partner verloren en Jacqueline (67) verloor haar partner ruim 2,5 jaar geleden. Ook oud-collega en vriendin Pleun (50) verloor haar partner, nu 5 jaar geleden. Samen zijn zij een appgroep gestart: ‘W3’ voor de drie weduwen. Hierin wisselen zij gedachten, gevoelens en gedichten uit. Voor ‘Verhaal met Muziek’ in het Troostcafé gingen Moon en Jacqueline met Ina in gesprek over hun ervaringen en zochten alle drie de weduwen een gedicht uit.
Verlies is een uiterst intense en ontwrichtende ervaring. De ervaring is heel persoonlijk en uit zich bij iedereen anders. We hebben dan ook niet geprobeerd een gemeenschappelijke noemer te vinden waar je troost of steun uit kunt halen, maar wellicht komt er in dit gesprek wel wat voorbij waar iemand zich in herkent of iets aan heeft.
Jullie hebben het motto gekozen ‘rouw is liefde die zijn adres is kwijtgeraakt’. Zouden jullie willen vertellen wat dit motto betekent voor jullie?
Moon: Wat we delen als gevoel is dat er een leegte ontstaat wanneer je je partner kwijtraakt. De liefde die je – en in mijn geval ook de zorg, omdat mijn partner langdurig ziek was – heel intensief hebt gegeven, mist ineens zijn doel. Dan verdwaal je eigenlijk een beetje; je verdwaalt met je liefde in de leegte die ontstaat. Ik vind het een heel mooi motto omdat het dit zo goed weergeeft. Je gevoelens zijn er natuurlijk allemaal nog, maar je kunt er niet meer mee uit de voeten zeg maar.
Jacqueline: Ja daar wil ik graag bij aansluiten met een woord dat ik gelijk associeerde met dit motto: ontheemd. Als je rouwt ben je op de een of andere manier ontheemd. Ik weet nog dat ik op een gegeven moment in mijn dagboek schreef ‘mensen kunnen wel zeggen dat die liefde blijft, maar wat een onzin, want hij kan zijn liefde niet meer naar mij uiten, ik kan mijn liefde niet meer naar hem uiten, die liefde is gewoon dood’. Daar ben ik nu wat milder over gaan denken. Nu denk ik dat het de kunst is om die liefde te verinnerlijken. Daarmee geef je het weer een soort adres. Alleen dat verinnerlijken is iets dat ik heel erg moeilijk vind. Maar op het moment dat je daarin slaagt, dan kun je misschien weer een beetje plek vinden voor die liefde en kun je die liefde weer wat meer uiten.
De liefde die je had kan je vandaag niet kwijt, het gaat over liefde naar het verleden?
Jacqueline: Ja klopt. En op het moment dat je het verinnerlijkt hebt, dan kun je blijkbaar die liefde toch weer uiten en een adres geven. Althans dat hoop ik. Want ik ben nog niet zo ver.
Moon: Ik heb zelf eerst heel erg de afwezigheid van mijn partner gevoeld. Dus die liefde ging naar het niets. Maar langzamerhand leef ik al veel meer met een soort aanwezigheid van hem – misschien komt het ook omdat mijn partner heel lang ziek is geweest, het maakt wel een verschil wanneer je het langzaam ziet aankomen dat je iemand gaat verliezen. Ik heb nu weer het gevoel dat we dingen samendoen op de een of andere manier. In een totaal andere vorm, ik ga dat ook niet helemaal invullen ofzo. Maar het gevoel is er, en dat is heel belangrijk. Ik groei toe naar de situatie waar dat adres er toch weer komt, en daar ben ik heel blij mee. Dat is voor iedereen anders.
Jacqueline: We hebben dus dat W3 groepje en daar mag je altijd alles in zetten wat je wilt en de ander hoeft nooit te antwoorden. We hebben een hele verschillende geschiedenis, maar tegelijk herkennen we heel veel van elkaar. Ik weet dat ik in het begin jou wel benijdde dat jij gelijk al dankbaar kon zijn voor die liefde. En bij mij was het verlies meer plotseling en ik had zo’n moeite – heb ik nog – om herinneringen te koesteren. En op de een of andere manier slaagde jij daar sneller in.
Moon: Ik weet ook hoe dat komt Jacqueline, want mijn partner had langdurig de ziekte van Parkinson, 21 jaar, en op het laatst was het heel erg, alle functies was hij zo’n beetje kwijt. Hij heeft mij echt geleerd om te accepteren. Dat is echt een les geweest, een levensles. Met alles wat hem overkwam, hij was niet opstandig, daar heb ik echt veel van geleerd en dat heeft mij veel geholpen hierin. Dat is een enorm verschil. Ik kan jouw pijn af en toe ook heel diep voelen, van een plotseling verlies waardoor je totaal overvallen wordt en daar zit denk ik het verschil in.
Kan iemand anders begrijpen hoe je je voelt?
Jacqueline: Er is een verschil in vrienden die empathisch zijn en die dat niet zijn, absoluut. Sommige mensen verrassen je heel positief, anderen ben je teleurgesteld in. Maar het blijft toch een verschil met mensen die het hebben meegemaakt, dat je op de een of andere manier, je hoeft het niet uit te leggen hoe zwaar het is. Je hoeft het niet eens uit te leggen want de ander weet dat. En dat is toch een soort voorrecht tussen aanhalingstekens van mensen die zo’n verlies gemeen hebben. Heb jij dat ook?
Moon: Ja ik vind dat heel erg opvallend zelfs. Maar ik heb ook gereageerd vanuit niet volledig begrip naar vrienden toe die iemand verloren in het verleden. En nu begrijp ik pas hoe dat overgekomen moet zijn. Dus ik vind dat je iemand niet kan verwijten dat hij het niet volledig begrijpt. Het is gewoon niet in woorden uit te drukken en ik denk ook niet in gevoel. Dat verschil zal er bijna wetmatig zijn, dat is mijn conclusie. Mensen kunnen heel erg welwillend zijn en toch soms dingen kunnen zeggen waarvan je denkt ‘mijn hemel’. Maar dat kan ik mensen toch makkelijk vergeven, ik begrijp dát ook.
Mensen zijn soms ook erg bang om iets verkeerds te zeggen…
Moon: Zeker, ja
Kan iets heel verkeerd zijn?
Moon: Kan ja, dat kan gebeuren. Dan denk ik bijvoorbeeld moet je dat nú zeggen. In mijn geval dat iemand zegt dat ik nu heel vrij ben, dat ik niet meer hoef te zorgen voor iemand en dat het toch wel heerlijk moet zijn om vrij te zijn. En dan denk ik ja dat begrijp ik, want het was een zware tocht, maar toch…
Is het wel eens voorgekomen dat je steun kreeg uit onverwachte hoek?
Jacqueline: Bij de uitvaart van mijn man – dat was hier in de Thomas, daarom zijn we hier begonnen met het Troostcafé – kwam opeens mijn fietsenmaker (lacht). Ik heb mijn racefiets bij hem gekocht, en mijn man ook. En hij is een echte Amsterdammer, een waanzinnig goede ambachtsman als fietsenmaker. Maar het is echt zo iemand die helemaal niets moet hebben van de dood en uitvaarten enzovoort. En die kwam hier bij het condoleren echt huilend voorbij. Nou dat schiet mij gelijk te binnen. Ja, dat steunt je enorm.
Moon: Mijn partner had een bedrijf gesticht waar veel mensen internationaal mee werkten, in de ontwikkelingssamenwerking. En ik kreeg van het bedrijf een boekje met alle reacties van de mensen die over zijn overlijden hadden bericht. Dat was zo hartverwarmend. Het was voor mij ook een hele verrassing om te lezen wat voor invloed hij had op andere mensen. En dat was zo troostrijk. Om te zien dat hij bij heel veel mensen ook nog doorleeft.
De laatste vraag gaat over troost, we zijn nu natuurlijk ook in het Troostcafé.
Kunnen jullie een voorbeeld geven van wat je troost heeft gegeven of geeft?
Moon: Er zijn heel veel dingen die troost geven, dat hangt helemaal af van wie je bent denk ik. Ik woon in Abcoude en fiets iedere dag langs het mooie riviertje ‘het Gein’. Dat is maar een half uurtje, maar dat geeft mij altijd troost, al heel lang, al 20 jaar lang. Buiten zijn, zien dat de natuur zijn gang gaat. En dat ritme volgen, dat geeft mij de meeste troost.
Jacqueline: Een arm om me heen. Het is waanzinnig obligaat. Maar, een arm om me heen.
Lees de gedichten die Jacqueline, Moon & Pleun meebrachten hier.
***
Heb je een vraag voor Jacqueline of Moon?
Stuur ons een bericht op facebook, instagram of via de mail.
Contact: info@troostcafe.nl
Facebook: https://www.facebook.com/troostcafe.amsterdam
Instagram: @troostcafe.amsterdam
***
Dit jaar organiseren we in het kader van internationale weduwendag een zomerwandeling door het mooie Beatrixpark langs enkele markante punten die ons kunnen inspireren.
De wandeling is voor iedereen die leeft met een verlies, of dat nu verlies van een dierbare is, van gezondheid of van je land. Tijdens de wandeling staan we af en toe stil bij dat verlies. Dat kan ook in gedachten of terloops zijn, niets hoeft.
Kijk hier voor meer informatie en aanmelden:
